Historia cmentarza

Cmentarz parafialny w Żabnie usytuowany został w północno – wschodniej części miasta na obszarze tzw. Niwy Św. Anny. Dopiero pod koniec XIX wieku ulicę przy której znajdował się cmentarz, nazwano ul. Św. Anny, a później ul. Gorzycką. Najstarszym dokumentem, poświadczającym jego położenie jest mapka sytuacyjna miasta Żabna z 1848 roku. Ukształtowanie terenu, na którym jest on położony ma charakterystyczną budowę. Po minięciu bramy wejściowej, idąc główna alejką w kierunku wschodnim, aż do kaplicy cmentarnej, teren ma charakter wyraźnie wznoszący. Zaś po minięciu kaplicy, zauważa się bardzo stopniowe obniżenie terenu co wpłynęło na jego przetrwanie w czasie kataklizmu powodziowego, jaki nawiedził Żabno w lipcu 1934 r. Pomimo, że wody Dunajca zalały częściowo Niwę św. Anny, to jednak cmentarza nie dosięgły. Dodatkowa pozytywna zaleta cmentarza parafialnego w Żabnie to fakt, że na całym obszarze ma on podłoże piaszczyste. W roku 1900 powiększono cmentarz o dodatkowy mórg ziemi od dziedzica Żabna dra Gustawa Romera.

 

Analizując przeszłość cmentarza parafialnego w Żabnie, trudno jest konkretnie ustalić, kiedy powstał i jakie były jego początki. Prawdopodobnie założono go, jak większość cmentarzy galicyjskich po 1783 roku. Niestety nie istnieje żaden grobowiec, nawet z początków XIX stulecia, który świadczyłby o jego przeszłości z tamtych odległych czasów. Natomiast wiele grobów z XIX i początków XX wieku jest charakterystycznych na tle innych pomników, gdyż budowa ich wskazuje na jednakową formę odlewów.

Do czasów współczesnych przetrwały na żabieńskim cmentarzu dwa najstarsze groby. Jednym z nich jest krzyż powstańców z 1863 r. Pochowano tu ciała dwóch żołnierzy, którzy zmarli w Żabnie, w czasie transportu rannych powstańców do tarnowskiego szpitala. Drugim zaś pochodzącym z tego samego roku jest grobowiec trzech córek Nowakowskich, które zmarły w Żabnie od 19 października do 1 listopada 1863 roku.

 

Bardzo estetycznie i okazale prezentuje się wejście główne na cmentarz parafialny w Żabnie. Wykonana w formie metaloplastyki zachodnia cześć ogrodzenia bardzo ładnie harmonizuje z główna bramą wejściową. Przebudowana ona została przez ks. Kazimierza Jarosza w latach 60 ubiegłego stulecia. Wyraźnie góruje jej środkowa część, gdzie nad dwoma głównymi skrzydłami, na półokrągłym łuku, umieszczono od strony wejściowej napis „BŁOGOSŁAWIENI, KTÓRZY W PANU UMIERAJĄ”. Natomiast od strony wewnętrznej można przeczytać: „WIECZNY POKÓJ DAJ NAM PANIE”. Po lewej i prawej stronie głównych skrzydeł bramy znajdują się również boczne wejścia wykonane na wzór skrzydeł głównych. Przez cały cmentarz od strony zachodniej w kierunku wschodnim biegnie główna alejka, dzieląca go na dwie części. Pośrodku w najwyższym punkcie cmentarza wyraźnie prezentująca się jest kaplica. Miejscem, na którym została ona wzniesiona, było zagospodarowanie jeszcze przed II wojną światową. Z inicjatywy ówczesnego proboszcza – ks. Antoniego Chorążaka, przy finansowym wsparciu rodziny p. Kurkowskich, wybudowano pomieszczenia na kształt „katakumby”. Dopiero na tych fundamentach za ks. Kazimierza Jarosza, wzniesiona została nowa kaplica. Niedaleko za nią. Po prawej stronie głównej alejki wydzielony został w 1915 r. oddzielny cmentarz wojenny.

 

Innym, dodatkowym miejscem na cmentarzu parafialnym w Żabnie, jest teren przeznaczony na pochówek małych dzieci. Ten z kolei, umieszczony jest przy końcu głównej alejki po prawej stornie. Tam również znajduje się zbiorowa mogiła 47 Cyganów. Akcje ich zagłady dokonało w bardzo brutalny sposób dwóch żandarmów niemieckich: Willy Rommelman i Engelbert Guzek w nocy 10 lipca 1943 roku.

 

Charakterystyczną cechą cmentarza w Żabnie jest również to, że największe skupisko grobów z przełomu XIX i XX wieku znajduje się pomiędzy kaplicą a wydzielonym cmentarzem wojskowym. Są one odmienne i wyróżniają się spośród pozostałych grobów. Należy jeszcze dodać, że na cmentarzu parafialnym w Żabnie do jednostkowych należą groby z rzeźbami o chrześcijańskiej symbolice pośmiertnej. W porównaniu z innymi nekropoliami nie spotyka się tu zasmuconych aniołków, ani boleściwych płaczek. Trudno jest doszukać się także postaci obrazujących ból, żal lub smutek. Najczęściej na miejscach pochówku mieszkańców Żabna umieszczone są skromne płaskorzeźby oraz klepsydry ze zdjęciami najbliższych. Każdy natomiast grobowiec wieńczy krzyż – jako symbol życiowego cierpienia i godło męki.

 

Źródło: P. Domański "Kościół i cmentarz parafialny w Żabnie"