W Polsce 41% wiernych uczestniczy w niedzielnej Mszy św. Ponad 16% przystępuje do Komunii św. Najwyższe wskaźniki występują w diecezji tarnowskiej, najniższe – w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej. W stosunku do ubiegłego roku odnotowano nieznaczny spadek wyników. W Mszy św. częściej uczestniczą kobiety niż mężczyźni. Te dane są niewątpliwie wyzwaniem duszpasterskim dla Kościoła w Polsce.
W ubiegłym roku najwięcej osób przyszło do kościoła w niedzielę, kiedy prowadzone były liczenie wiernych (24 października 2010 r.) w diecezjach południowej Polski: tarnowskiej, rzeszowskiej, przemyskiej, krakowskiej i bielsko-żywieckiej. Nieco inaczej prezentują się wyniki communicantes, czyli przyjmujących Komunię św. Przodują tu oprócz diecezji tarnowskiej także: diecezja kaliska, opolska, łomżyńska, zamojsko-lubaczowska i pelplińska. Najmniej wiernych przyszło do kościoła w diecezjach: szczecińsko-kamieńskiej, koszalińsko-kołobrzeskiej, łódzkiej i sosnowieckiej; tam także najmniej osób przystąpiło do Komunii św.
W skali całego kraju liczba dominicantes, czyli biorących udział w Mszy św. wyniosła 41%, do Komunii św. przystąpiło 16,4% zobowiązanych wiernych. W stosunku do ubiegłego roku jest to nieznaczny spadek. Mimo to dane te są wyższe niż w roku 2008 r. W opinii ks. prof. Witolda Zdaniewicza, dyrektora Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego, weszliśmy jednak w kolejną fazę spadkową. – Religijność jest procesem i trudno poszukiwać w procesie zmian religijności takich konkretnych, jednoznacznych punktów czasowych. Raczej można mówić o pewnych okresach czasu, w których przejawia się pewna tendencja zniżkowa czy też proces wzrastający – wyjaśnia ks Zdaniewicz. Od początku badań wyznacza trzy okresy: lata 1980-1990, kiedy średni procent dominicantes dla Polski oscyluje blisko 50%, lata 1991-2007, w którym uczestniczyło w niedzielnej mszy św. 43-46% i trzeci okres, wyznaczony spadkiem dominicantes do 40,4% w 2008 r.
W tym samym czasie, kiedy odnotowujemy spadek uczestniczących we Mszy św., rośnie średni procent communicantes. Ks. Wojciech Sadłoń z ISKK podkreśla, że wzrost ten częściowo można wytłumaczyć zwiększeniem świadomości katolików. Z drugiej jednak strony może to być objaw sekularyzacji, zmniejszania się dystansu do Komunii św. W roku 2010 policzono nie tylko liczbę osób przystępujących do Komunii św. w stosunku do zobowiązanych, ale także współczynnik udziału osób przyjmujących Eucharystię w stosunku do obecnych na Mszy św. Właśnie te wyniki pokazały, że w diecezjach, gdzie wskaźniki religijności są wysokie, odsetek osób przystępujących do Komunii św. jest jeden z najniższych w kraju. Tak jest w diecezjach: rzeszowskiej, przemyskiej, tarnowskiej i krakowskiej.
Badacze z Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego podkreślają jednocześnie, że istnienie znacznych różnic w dominicantes i communicantes w diecezjach wskazuje także na wpływ różnych czynników. Porównanie diecezji tarnowskiej, odznaczającej się wysokim wskaźnikiem religijności, z archidiecezją szczecińsko-kamieńską, z najniższymi wskaźnikami, pokazało że w tej pierwszej jest o połowę więcej parafii, są one zatem mniejsze i na jednego księdza przypada mniej wiernych. – Tam, gdzie życie społeczności lokalnej zintegrowane jest z życiem parafii, religijność – w tym przede wszystkim praktyki niedzielne – zyskują dodatkową motywację. Tym można wytłumaczyć ogromne różnice między południowo-wschodnimi a północno-zachodnimi krańcami Polski – wyjaśnia ks. Sadłoń.
Wyniki prowadzonych od 30 już lat badań dominicantes i communicantes pozwalają na stawianie konkretnych pytań czy hipotez, które można weryfikować w szczegółowych i pogłębionych badaniach socjologicznych. Jest to więc materiał z jednej strony uzupełniający, a z drugiej inspirujący w badaniach religijności – mówi ks. prof. Zdaniewicz.
Liczenie wiernych daje także obraz o udziale kobiet i mężczyzn w niedzielnej Mszy św. Powszechnie wiadomo, że częściej praktykują kobiety. Na tym tle ciekawie przedstawia się zestawienie diecezji tarnowskiej i szczecińsko-kamieńskiej. Okazuje się, że tam, gdzie wskaźnik religijności jest większy, mężczyzn w kościele także jest więcej. W diecezji tarnowskiej na 10 kobiet na Mszy św. przypadało 8 mężczyzn, w archidiecezji szczecińsko-kamieńskiej ten wskaźnik był dużo niższy – na 10 kobiet przypadało 6 mężczyzn. – Jest to duże wyzwanie duszpasterskie, aby Msza św. stała się „atrakcyjna” również dla mężczyzn – mówi ks. Sadłoń.
Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC http://www.iskk.pl/ prowadzi badania socjologiczno-statystyczne na temat religijności w Polsce od roku 1972. W roku 1979 rozpoczął badanie niedzielnych praktyk religijnych (dominicantes i communicantes). Badania te w takiej samej formie prowadzone są do dzisiaj. W jednym dniu (wybrana niedziela października lub listopada) we wszystkich parafiach w Polsce liczeni są wierni. Wyniki tych badań są dokumentowane i służą jako dodatkowy materiał w badaniach nad polską religijnością. – Warto zauważyć, że są to tylko dwa wskaźniki religijności – Msza i Komunia niedzielna, a jest ich więcej. Jednak są to wskaźniki bardzo znaczące. Okazuje się, że stan dominicantes i communicantes jest kompatybilny z wynikami innych nieraz bardzo szczegółowych badań religijności – podkreśla ks. prof. Witold Zdaniewicz. (BP KEP)